Ngày Môi trường Thế giới 05 tháng 6 năm 2025, một lần nữa trở thành tâm điểm chú ý của toàn cầu, dưới sự phát động mạnh mẽ của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) với chủ đề “Chống ô nhiễm nhựa” (Beat Plastic Pollution). Đây không chỉ là một khẩu hiệu, mà là một lời hiệu triệu khẩn cấp, thôi thúc mọi quốc gia, mọi cộng đồng và mỗi cá nhân cùng hành động quyết liệt để giải quyết vấn nạn rác thải nhựa – một trong những thách thức môi trường cấp bách và dai dẳng nhất của thời đại.

Hòa cùng nỗ lực chung đó, Chi cục Thủy lợi Nghệ An đang khẩn trương trong việc triển khai các giải pháp đồng bộ và sáng tạo, góp phần bảo vệ môi trường, đặc biệt là hệ thống nguồn nước – huyết mạch của sự phát triển kinh tế - xã hội tỉnh nhà, trước hiểm họa ô nhiễm nhựa đang ngày càng gia tăng.

Ngày Môi trường Thế giới 2025: Lời hiệu triệu khẩn cấp chống lại cuộc khủng hoảng nhựa toàn cầu

Cuộc khủng hoảng ô nhiễm nhựa đã trở thành một trong những vấn đề môi trường nghiêm trọng nhất mà nhân loại phải đối mặt. Mỗi năm, thế giới sản xuất ra hơn 400 triệu tấn nhựa, và một con số đáng báo động là gần một nửa trong số đó được thiết kế để chỉ sử dụng một lần. Điều đáng nói hơn, tỷ lệ tái chế nhựa trên toàn cầu vẫn còn rất thấp, chưa đến 10%. Hậu quả là hàng triệu tấn rác thải nhựa, từ túi ni lông, chai nhựa, đồ dùng một lần đến lưới đánh cá bỏ đi, đổ thẳng ra môi trường, gây ra những hệ lụy thảm khốc.

Rác thải nhựa không chỉ làm tắc nghẽn các dòng sông, hồ, kênh mương và đại dương, gây mất mỹ quan và cản trở dòng chảy tự nhiên, mà còn phân rã thành các hạt vi nhựa (microplastics) và nano nhựa (nanoplastics) cực nhỏ. Những hạt này len lỏi vào đất, nước, không khí, xâm nhập vào chuỗi thức ăn của các loài sinh vật biển, động vật hoang dã và thậm chí cả con người, gây ra những tác động tiêu cực chưa thể lường hết đến sức khỏe. Ngoài ra, việc đốt rác thải nhựa không kiểm soát còn phát thải các chất độc hại vào không khí, gây ô nhiễm nghiêm trọng.

Chủ đề “Chống ô nhiễm nhựa” của Ngày Môi trường Thế giới 2025 không chỉ tập trung vào việc kêu gọi giảm thiểu sản xuất và tiêu thụ nhựa, mà còn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc quản lý rác thải nhựa hiệu quả thông qua các giải pháp toàn diện. UNEP kêu gọi các quốc gia thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, nơi nhựa được tái sử dụng, tái chế và phục hồi giá trị thay vì bị vứt bỏ. Đồng thời, việc tìm kiếm và phát triển các vật liệu thay thế bền vững, thân thiện với môi trường cũng là một ưu tiên hàng đầu. Mục tiêu cuối cùng là hướng tới một thế giới không còn bị đe dọa bởi rác thải nhựa, nơi hệ sinh thái được phục hồi, đa dạng sinh học được bảo vệ và con người được sống trong môi trường trong lành, an toàn.

Với một tỉnh có địa hình đa dạng, hệ thống sông ngòi dày đặc, các hồ chứa lớn và bờ biển dài (hơn 82 km) như Nghệ An, ô nhiễm nhựa càng trở thành mối lo ngại hàng đầu. Rác thải nhựa trôi nổi không chỉ làm mất mỹ quan, ảnh hưởng đến tiềm năng du lịch biển và du lịch sinh thái, mà còn gây tắc nghẽn cống rãnh, kênh mương thủy lợi, làm giảm hiệu quả tưới tiêu và thoát lũ, tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm nguồn nước sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp, đe dọa trực tiếp đến sinh kế của hàng triệu người dân.

Chi cục Thủy lợi Nghệ An: Đổi mới phương thức, quyết tâm hành động vì môi trường nước sạch và bền vững

Nhận thức rõ vai trò và trách nhiệm của mình trong việc quản lý, khai thác và bảo vệ các công trình thủy lợi, nguồn nước, Chi cục Thủy lợi Nghệ An đã chỉ đạo triển khai hành động toàn diện để hưởng ứng Ngày Môi trường Thế giới 2025. Trong đó, tập trung vào việc kiểm soát, giảm thiểu và tiến tới loại bỏ ô nhiễm nhựa trong toàn bộ hệ thống thủy lợi, đê điều và các nguồn nước liên quan trên địa bàn tỉnh. Phương thức thực hiện của Chi cục được xây dựng dựa trên ba trụ cột chính, mang tính liên kết và bổ trợ lẫn nhau: Nâng cao nhận thức, hành động cụ thể tại hiện trường và phối hợp với các đơn vị, địa phương.

Thứ 1:. Nâng cao nhận thức cộng đồng – Chìa khóa thay đổi hành vi bền vững

Đây là trụ cột nền tảng, bởi vì thay đổi hành vi của cộng đồng là yếu tố then chốt để giải quyết vấn nạn rác thải nhựa từ gốc. Chi cục Thủy lợi Nghệ An đã và đang triển khai các hoạt động sau:

Tuyên truyền đa kênh, đa dạng hóa nội dung: Chỉ đạo các đơn vị trực thuộc Chi cục chủ động phối hợp với các công ty quản lý công trình thủy lợi và chính quyền địa phương để tuyên truyền về tác hại nghiêm trọng của rác thải nhựa đối với nguồn nước, hệ thống thủy lợi, đê điều và sức khỏe con người; Tận dụng các nền tảng mạng xã hội (như Facebook) và website của Chi cục để chia sẻ thông tin thiết yếu. Ngoài ra, vấn đề này được đưa vào trong các buổi sinh hoạt Chi bộ và họp giao ban nhằm đảm bảo thông điệp được lan tỏa rộng rãi.

Tổ chức các buổi nói chuyện chuyên đề và tập huấn trực tiếp: Chỉ đạo các cán bộ kỹ thuật của Chi cục trực tiếp xuống các địa phương, đặc biệt là các khu vực thuộc phạm vi quản lý của đơn vị, để tổ chức các buổi nói chuyện, hội thảo nhỏ với bà con nông dân, ngư dân, các hộ kinh doanh ven sông/biển. Nội dung được khuyến khích truyền tải là cảnh báo về tác hại của nhựa và hướng dẫn cụ thể các biện pháp giảm thiểu, phân loại rác tại nguồn, cách thức xử lý rác thải nông nghiệp chứa nhựa (như bao bì phân bón, thuốc trừ sâu), khuyến khích sử dụng các vật liệu thay thế thân thiện môi trường trong sinh hoạt và sản xuất.

Thứ 2: Hành động cụ thể tại hiện trường – Từ khảo sát đến thực thi và xử lý hiệu quả

Đây là trụ cột mang tính thực tiễn cao, trực tiếp giải quyết vấn đề rác thải nhựa đang hiện hữu trong môi trường nước.

Ra quân dọn dẹp thường xuyên và định kỳ: Chỉ đạo các đơn vị trực thuộc Chi cục định kỳ hàng tuần, hàng tháng hoặc theo các đợt cao điểm (như mùa mưa lũ, trước các sự kiện lớn) phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương, các tổ chức đoàn thể (Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Hội Nông dân) và người dân tổ chức tổng dọn vệ sinh, thu gom rác thải, đặc biệt là rác thải nhựa, tại các công trình thủy lợi, đê điều và dòng chảy tự nhiên.

Đồng chí Trần Quốc Toản, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi Nghệ An, khẳng định: "Cuộc chiến chống ô nhiễm nhựa không phải là nhiệm vụ của riêng ai, mà đòi hỏi sự chung tay, đồng lòng của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Chi cục Thủy lợi Nghệ An cam kết sẽ là một mắt xích chủ động, tích cực trong chuỗi hành động này, với phương châm 'Chủ động phòng ngừa, đồng hành cùng cộng đồng', để đảm bảo nguồn nước sạch, hệ thống thủy lợi, đê điều hoạt động hiệu quả, bền vững, góp phần xây dựng một Nghệ An xanh, sạch, đẹp."

Với những nỗ lực không ngừng, Chi cục Thủy lợi Nghệ An kỳ vọng sẽ tạo ra những chuyển biến rõ rệt trong việc giảm thiểu ô nhiễm nhựa, đặc biệt là trong các hệ thống thủy lợi và nguồn nước.

Tin bài: Nguyễn Thế Cương